του Κώστα Νικολάου
Η «σιωπηλή επανάσταση» των συνεταιρισμών νερού
Οι συνεταιρισμοί νερού δεν είναι
ένα μεμονωμένο τοπικό φαινόμενο. Αντίθετα, ευδοκιμούν σε χώρες με διάφορες
περιβαλλοντικές και κοινωνικο-πολιτικο-οικονομικές συνθήκες, γεγονός που
δείχνει την προσαρμοστικότητα τους. Χιλιάδες παραδείγματα αστικών ή αγροτικών
συνεταιρισμών νερού υπάρχουν στις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Λατινική Αμερική (Χιλή,
Κολομβία, Βραζιλία, Αργεντινή, Μεξικό και Βολιβία) και την Ευρώπη (Φινλανδία,
Δανία, Αυστρία κλπ) [1]. Επιπλέον, οι συνεταιρισμοί νερού έχουν κερδίσει υψηλή
βαθμολογία για την ικανοποίηση των πελατών και τις λειτουργικές επιδόσεις σε
παγκόσμιο επίπεδο [2].
Το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο
προωθεί την ιδιωτική ή τη δημόσια-ιδιωτική διαχείριση του νερού, πιστό στο
νεοφιλελεύθερο φονταμενταλισμό, αν και οι έρευνες του δείχνουν άλλα πράγματα.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό το αποτέλεσμα μιας έρευνας της Παγκόσμιας Τράπεζας:
"Οι συνεταιρισμοί καταναλωτών μπορούν να προσφέρουν ένα εναλλακτικό
θεσμικό μοντέλο για την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης σε αστικές
περιοχές. Το συνεταιριστικό μοντέλο έχει μια σειρά από πλεονεκτήματα σε σχέση
με το ιδιωτικό και δημόσιο μοντέλο. Όλοι οι συνεταιρισμοί κοινής ωφέλειας χαρακτηρίζονται
από το γεγονός ότι ιδιοκτήτες και πελάτες είναι οι ίδιοι και ότι οι
συνεταιρισμοί δεν έχουν σκοπό το κέρδος. Όλοι οι συνεταιρισμοί κοινής ωφέλειας έχουν
δύο συμβούλια (Διοικητικό και Εποπτικό), και το σύστημα εκλογής: ένα μέλος-μία
ψήφος. Το μοντέλο ιδιοκτησίας και η δομή διακυβέρνησης μπορεί να οδηγήσει σε
ένα σαφή στόχο για την κοινή ωφέλεια: την παροχή βιώσιμων υπηρεσιών σε προσιτές
τιμές. Το γεγονός ότι οι οποιεσδήποτε μειώσεις του κόστους μεταφράζονται σε
χαμηλότερα τιμολόγια, αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για να επιδιώκουν την
αποτελεσματικότητα. Άλλα πλεονεκτήματα είναι η ευελιξία που συνδέεται με την
απουσία των χρονοβόρων διαδικασιών, και ένα ισχυρό προσανατολισμό προς τον
πελάτη που προέρχεται από την ευθυγράμμιση με τους στόχους »[3].
Παρά τον σημαντικό αριθμό
επιτυχημένων συνεταιρισμών νερού σε παγκόσμιο επίπεδο, οι διεθνείς πολιτικές συζητήσεις
τους έχουν παρακάμψει σε μεγάλο βαθμό. Επιπλέον, οι συνεταιρισμοί νερού έχουν
αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό, τόσο στον τομέα της έρευνας όσο και της πολιτικής. Η
συζήτηση έχει επικεντρωθεί στα συστήματα ιδιωτικής και δημόσιας ύδρευσης και
αποχέτευσης αγνοώντας επιλογές που βασίζονται στην κοινότητα [4].
Γιατί;
Επειδή οι συνεταιρισμοί νερού
αποτελούν ένα εναλλακτικό μοντέλο για τη διαχείριση του νερού εκτός από το
δημόσιο (κυβερνητικό ή δημοτικό) και ιδιωτικό μοντέλο, που δημιουργούνται και
λειτουργούν «από τα κάτω» σε μη κερδοσκοπική βάση, είναι ανεξάρτητοι από
οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, εξασφαλίζουν τη μέγιστη δυνατή δημοκρατική συμμετοχή
των πολιτών και δεν αφήνουν μια ξεχωριστή θέση για αφεντικά του ιδιωτικού και
του δημόσιου τομέα. Αυτοί δεν είναι καλοί λόγοι για να τους αποκρύψουν;
Το παρακάτω κείμενο είναι μια
συνοπτική και ενδεικτική επισκόπηση των συνεταιρισμών νερού στις ηπείρους της
Ευρώπης και της Αμερικής (βόρεια και νότια).