Τετάρτη 28 Απριλίου 2010

Περιβαλλοντική πολιτική στη Μητροπολιτική Περιοχή Θεσσαλονίκης

του Κώστα Νικολάου

Πρόσφατες και εμπεριστατωμένες επιστημονικές έρευνες και μελέτες έδειξαν - μεταξύ άλλων – ότι τα γεωγραφικά όρια της Μητροπολιτικής Περιοχής Θεσσαλονίκης (ΜΠΘ) είναι οπωσδήποτε ολόκληροι οι Νομοί Θεσσαλονίκης – Χαλκιδικής – Κιλκίς, ως κύριος κορμός και τουλάχιστον οι όμοροι δήμοι των Νομών Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας και ενδεχομένως των Σερρών, αν όχι ολόκληροι αυτοί οι νομοί (βλ. σχετικά κείμενα για τη ΜΠΘ στο ιστολόγιο ‘Διαλεκτικά’ και στον ‘Αγγελιοφόρο της Κυριακής’ στις 7.3.2010).
   Το παρόν κείμενο επιχειρεί να συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο για τη διαμόρφωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στη ΜΠΘ. Επιλέγονται τα προαναφερόμενα γεωγραφικά όρια της ΜΠΘ ως περιοχή αναφοράς, διότι η συγκεκριμένη ΜΠΘ αποτελεί οικονομικά – κοινωνικά – περιβαλλοντικά ένα ολοκληρωμένο και συναρθρωμένο σύνολο (ανεξάρτητα από τη σημερινή και μελλοντική τεχνητή διοικητική διαίρεση), οπότε με τη διατύπωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στη ΜΠΘ μπορεί εύκολα να εξαχθεί η περιβαλλοντική πολιτική στις υποκείμενες περιοχές: στα όρια του Νομού, του πολεοδομικού συγκροτήματος, του Δήμου Θεσσαλονίκης κλπ. Άλλωστε, οι πολιτικές στις υποκείμενες περιοχές δεν μπορεί να είναι ούτε ανεξάρτητες ούτε ασύνδετες με την πολιτική στη ΜΠΘ.

Πλαίσιο ανάπτυξης της περιβαλλοντικής πολιτικής

   Το βασικό πλαίσιο ανάπτυξης της προτεινόμενης περιβαλλοντικής πολιτικής για την Μητροπολιτική Περιοχή Θεσσαλονίκης (ΜΠΘ) προσδιορίζεται από την επιδίωξη μιας οικονομικής ανάπτυξης της ΜΠΘ με κοινωνική δικαιοσύνη (και όχι απλά κοινωνική συνοχή) και ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος, δηλαδή, της διεθνώς ονομαζόμενης πράσινης ανάπτυξης.
   Βασικά θεσμικά εργαλεία και θεμελιώδη τεκμηρίωση παρέχουν: ο νόμος για την προστασία του περιβάλλοντος, το ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης καθώς και η μελέτη επικαιροποίησής του συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων του σχετικού δημόσιου διαλόγου, οι κατευθύνσεις της Ελληνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη, το Στρατηγικό Σχέδιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης, οι αποφάσεις των διασκέψεων του ΟΗΕ, οι σχετικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κείμενα και τα αποτελέσματα του δημόσιου διαλόγου για την Πράσινη Ανάπτυξη, οι περιβαλλοντικές έρευνες και μελέτες που αφορούν σε θέματα της ΜΠΘ.
    Η περιβαλλοντική πολιτική στηρίζεται στο πέρασμα των ευαισθητοποιημένων και περιβαλλοντικά εκπαιδευμένων πολιτών στο προσκήνιο της κοινωνίας, ως τη μοναδική ελπίδα για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα, αφού είναι πλέον φανερό ότι χωρίς την ενεργό συμμετοχή των πολιτών δεν μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά τα όποια θετικά μέτρα αποφασίζονται από τις κυβερνήσεις.

Στόχοι της περιβαλλοντικής πολιτικής

   Γενικός στόχος είναι η προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της ΜΠΘ.
   Ειδικοί στόχοι είναι: η βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους τους κατοίκους της ΜΠΘ, ο περιορισμός της ρύπανσης από κάθε πηγή για να εξασφαλισθεί η επιθυμητή ποιότητα των φυσικών αποδεκτών, η οικολογική ανασυγκρότηση της ΜΠΘ και προστασία όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος, η προστασία του τοπίου, των ακτών και των ειδικών περιοχών φυσικού κάλλους, η προστασία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, η βελτίωση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής με ανακατανομή λειτουργιών και δραστηριοτήτων, ενίσχυση του συστήματος μαζικών μεταφορών, απομάκρυνση οχληρών εγκαταστάσεων και λειτουργιών από τις περιοχές κατοικίας, η αναβάθμιση ιδιαίτερα υποβαθμισμένων περιοχών, η οικονομική ανασυγκρότηση της ΜΠΘ με αναπτυξιακά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια

Βασική επιλογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και υλοποίησή της

   Βασική επιλογή της περιβαλλοντικής πολιτικής είναι η πρόληψη και όχι απλά η καταστολή της ρύπανσης του περιβάλλοντος.
   Η επιλογή αυτή πραγματοποιείται με τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, την αναδιάταξη χρήσεων γης, τις πολεοδομικές ρυθμίσεις, την επιβολή μέτρων προστασίας, την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο μιας περιβαλλοντικής πολιτικής και παρέχει το περιβαλλοντικό κριτήριο για την υλοποίηση τόσο των διαφόρων σχεδίων, προγραμμάτων και πολιτικών (στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων) όσο και των έργων και δραστηριοτήτων (προμελέτη και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων).
   Η συνεχής παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος καθώς και των περιβαλλοντικών δεικτών, κατέχουν κεντρική θέση στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής πολιτικής και στην εκπλήρωση του στόχου της.
   Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας των μέτρων σε συνδυασμό με τις προαναφερόμενες δράσεις, εξασφαλίζουν την υλοποίηση του στόχου για ένα αναβαθμισμένο και προστατευόμενο περιβάλλον.

Θεμελιώδη κριτήρια για την ανάδειξη των προτεραιοτήτων

• οξύτητα των αντίστοιχων περιβαλλοντικών προβλημάτων
• ευρύτερη κοινωνική αναγνώριση της σοβαρότητάς τους και αναμενόμενη συναίνεση
• ύπαρξη των ελαχίστων αναγκαίων προϋποθέσεων επέμβασης
• επιπτώσεις των περιβαλλοντικών προβλημάτων στην αναπτυξιακή διαδικασία της περιοχής
• αναζήτηση και εφαρμογή ολοκληρωμένων μεθόδων πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης

Προτεραιότητες

1. Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θορύβου
2. Αναβάθμιση και αύξηση του αστικού πράσινου
3. Μείωση και ορθολογική διαχείριση των στερεών αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων
4. Αντιμετώπιση της ρύπανσης των ακτών και των θαλάσσιων υδάτων
5. Πρόληψη και αντιμετώπιση της ρύπανσης και της διάβρωσης του εδάφους
6. Προστασία και αναβάθμιση των δασών και των ορεινών όγκων
7. Προστασία και αναβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων
8. Ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων
9. Προώθηση και υποστήριξη του ελέγχου των πηγών ρύπανσης
10. Προώθηση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών με την περιβαλλοντική πληροφόρηση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση

ΔΡΑΣΕΙΣ

1. Για την προστασία της ατμόσφαιρας και την αντιμετώπιση του θορύβου

   Οι πόλεις της Κεντρικής Μακεδονίας: Θεσσαλονίκη, Σέρρες, Κιλκίς, Έδεσσα, Βέροια, Κατερίνη, Ν. Μουδανιά παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης (πχ τα επίπεδα των αιωρουμένων σωματιδίων υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια ποιότητας της ατμόσφαιρας).
   Τα οχήματα αποτελούν μια πηγή ρύπανσης, που ο ρόλος της αυξάνεται συνεχώς και δυναμικά. Κάθε χρόνο, χρησιμοποιούνται για τις μετακινήσεις όλο και περισσότερο τα ΙΧ και όλο και λιγότερο τα μέσα μαζικής μεταφοράς, με αναπόφευκτες δυσμενείς επιπτώσεις στην κυκλοφορία και στη ρύπανση.
   Στην τελευταία εικοσαετία, η ανανέωση του στόλου τόσο των ΙΧ αυτοκινήτων με καινούργια καταλυτικής τεχνολογίας, όσο και των λεωφορείων και των ΤΑΧΙ, καθώς και η βελτίωση της ποιότητας των καυσίμων οδήγησαν σε πολύ σημαντική πτώση ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων. Αυτό όμως δεν συμβαίνει για όλους τους ρύπους, πράγμα που δείχνει ότι οι τεχνολογικοί νεωτερισμοί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν όλα τα προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Στις περισσότερες ελληνικές πόλεις τα αιωρούμενα σωματίδια είναι πάνω από τα επιτρεπτά όρια.
   Ο αυξανόμενος αστικός πληθυσμός και η συνακόλουθη όξυνση της αστικής ρύπανσης αναδεικνύουν σαν πρώτη προτεραιότητα της περιβαλλοντικής πολιτικής την αντιμετώπιση της αστικής ρύπανσης (κυρίως ατμοσφαιρική ρύπανση και θόρυβος), η οποία συνδέεται ιδιαίτερα με το κυκλοφοριακό ζήτημα αλλά και με τη βιομηχανία (όπου υπάρχει) και την κεντρική θέρμανση.
   Ο θόρυβος έχει ιδιαίτερη σημασία στις αστικές περιοχές. Οι λόγοι είναι προφανείς: πυκνή δόμηση, παλιά κτίρια χωρίς ηχομόνωση, μεγάλη κυκλοφορία οχημάτων, έλλειψη πρασίνου, θορυβώδεις χρήσεις σε περιοχές κατοικίας, όπως τα συνεργεία αυτοκινήτων, λειτουργία δομικών μηχανημάτων, ενώ τα τελευταία χρόνια προστέθηκε και μια νέα πηγή θορύβου: οι εγκαταστάσεις κλιματισμού.
   Ο κυκλοφοριακός θόρυβος θεωρείται το πιο σημαντικό είδος θορύβου από την άποψη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η σημασία του έγκειται στο γεγονός ότι παρουσιάζει συνέχεια τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και της νύχτας. Καθορίζεται από το επίπεδο του κυκλοφοριακού φόρτου, τη σύνθεση της κυκλοφορίας (και ιδίως από την ύπαρξη βαρέων οχημάτων και μοτοσικλετών), τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του δρόμου (κλίση, πλάτος δρόμου σε σχέση με την ύπαρξη υψηλών κτιρίων), την ποιότητα του οδοστρώματος, την ταχύτητα των οχημάτων και την οδική συμπεριφορά των οδηγών.
   Τα μέτρα, τα έργα και τα προγράμματα κινούνται σε 2 βασικούς άξονες : 1) την άμεση αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης και 2) την πρόληψη των προβλημάτων, που αναπόφευκτα θα προκύψουν από τη συνεχή και δραματική αύξηση του στόλου των οχημάτων.
   Με βάση το γεγονός ότι συνολικά η κυκλοφορία οχημάτων (τα πετρελαιοκίνητα και βενζινοκίνητα οχήματα και η επαναιώρηση της σκόνης δρόμου) έχει το σημαντικότερο ποσοστό συμμετοχής στις συγκεντρώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων στις πόλεις της ΜΠΘ και ότι επόμενες σημαντικές πηγές είναι οι βιομηχανίες και η θέρμανση, διαμορφώθηκαν οι παρακάτω άξονες προτεραιότητας και δράσεις ανά άξονα προτεραιότητας του σχεδιασμού μιας ιεραρχημένης περιβαλλοντικής πολιτικής για την αναβάθμιση της ποιότητας της ατμόσφαιρας των πόλεων της ΜΠΘ.

Δράσεις 1ου άξονα προτεραιότητας ‘‘Κυκλοφορία οχημάτων’’
1.1 Καθιέρωση συνεχούς και κλιμακωτού ωραρίου
1.2 Απομάκρυνση σκόνης από τους δρόμους της πόλης
1.3 Έλεγχος καυσαερίων οχημάτων στο δρόμο και τηλεμέτρηση των εκπομπών οχημάτων
1.4 Ωράριο φορτοεκφορτώσεων εκτός ωρών κυκλοφοριακής αιχμής
1.5 Προτεραιότητα ΜΜΜ: Πλήρες δίκτυο λεωφορειολωρίδων - Προτεραιότητα στις διασταυρώσεις - Τηλεματική - Σιδηροδρομικές συνδέσεις και προαστιακός σιδηρόδρομος – Θαλάσσια αστική και υπεραστική συγκοινωνία στις παραθαλάσσιες περιοχές
1.6 Κατασκευή υπόγειων χώρων στάθμευσης – Συστηματική αστυνόμευση παράνομης στάθμευσης
1.7 Αστικά λεωφορεία με φυσικό αέριο
1.8 Υβριδικά δημόσια οχήματα και Taxi
1.9 Κατασκευή περιφερειακών και περιμετρικών οδών
1.10 Αναβάθμιση και αύξηση του αστικού πράσινου και των ανοικτών χώρων
1.11 Κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων και πεζοδρόμων
1.12 Προώθηση πράσινης οδήγησης

Δράσεις 2ου άξονα προτεραιότητας ‘‘Βιομηχανία’’
2.1 Άμεση εφαρμογή της ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας στη βιομηχανία
2.2 Προώθηση κατά προτεραιότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της συμπαραγωγής ενέργειας
2.3 Χρήση της Βέλτιστης Διαθέσιμης Τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία και χρήση καυσίμων με χαμηλές εκπομπές
2.4 Έλεγχος τήρησης διαδικασίας Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων - Αξιολόγηση ΜΠΕ και συστηματικός έλεγχος τήρησης των περιβαλλοντικών όρων

Δράσεις 3ου άξονα προτεραιότητας ‘‘Κεντρική θέρμανση’’
3.1 Προώθηση της ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια
3.2 Έλεγχος ρύθμισης – συντήρησης καυστήρων κεντρικής θέρμανσης
3.3 Προώθηση της χρήσης φυσικού αερίου για θέρμανση

Ειδικό πρόγραμμα μείωσης θορύβου
α. Μείωση θορύβου δικύκλων διαμέσου του Τεχνικού Ελέγχου Δικύκλων με την έκδοση της Κάρτας Τεχνικού Ελέγχου Δικύκλων (ΚΤΕΔ), καθώς και με ελέγχους πεδίου από ειδικά συνεργεία.
β. Κατασκευή ηχοπεσμάτων και δενδροφυτεύσεις τριών επιπέδων (φράκτες) κατά μήκος επιλεγμένων οδικών αξόνων μεγάλης κυκλοφορίας, με στόχο τον περιορισμό του θορύβου με έμφαση στις ιδιαίτερα θορυβώδεις περιοχές.

2. Για την αναβάθμιση και αύξηση του αστικού πράσινου

   Το πράσινο στις πόλεις κυμαίνεται σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα με βάση τις διεθνείς προδιαγραφές. Η εφαρμογή ενός Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Σχεδίου για την αναβάθμιση και αύξηση του πράσινου σε κάθε πόλη της ΜΠΘ είναι πρώτη προτεραιότητα.
   Ένα από τα κατά προτεραιότητα μέτρα ανάσχεσης της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής στην πόλη είναι η περιφρούρηση και αναβάθμιση των δημόσιων ελεύθερων χώρων με βασική επιλογή την αύξηση του πράσινου, διότι μεταξύ άλλων, βελτιώνονται οι κλιματικές συνθήκες ιδίως κατά την περίοδο καυσώνων, υποβοηθείται ο αερισμός της πόλης και διασπείρονται ευκολότερα οι ατμοσφαιρικοί ρύποι.
   Από περιβαλλοντική και πολεοδομική άποψη, το θέμα του πράσινου είναι από τα κρισιμότερα. Σύμφωνα με μια άποψη, η δημιουργία ελεύθερων δημόσιων χώρων και πρασίνου υψηλής ποιότητας αναβαθμίζει πολύ περισσότερο μια αστική περιοχή απ’ ότι η ίδρυση ενός πολιτιστικού κτιρίου.
Η αναβάθμιση και αύξηση του πράσινου δεν μπορεί να περιορίζεται σε ένα εγχείρημα «εξωραϊσμού» του δημόσιου χώρου, αλλά οφείλει να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την έλλειψη ελεύθερων και πράσινων χώρων επιδιώκοντας ταυτόχρονα την αντιμετώπιση γεωγραφικά εντοπισμένων οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων, με στόχο τη ριζική αναδιάρθρωση και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και τη μείωση των γεωγραφικών και κοινωνικών ανισοτήτων, που σχετίζονται με αυτό.

Άξονες προτεραιότητας πολιτικής για το πράσινο
1. Δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος πράσινων δημόσιων χώρων
2. Προστασία και αύξηση των δημόσιων χώρων και του πρασίνου
3. Προώθηση της ισομερούς χωρικής και κοινωνικής κατανομής του πρασίνου
4. Εξασφάλιση της προσπελασιμότητας των πράσινων χώρων από τους πολίτες
5. Διασύνδεση των πράσινων χώρων μεταξύ τους (πράσινες διαδρομές)
6. Εμπλουτισμός των χώρων πρασίνου με τα κατάλληλα φυτικά είδη
7. Προώθηση και εφαρμογή ορθών πρακτικών διαχείρισης

Ειδικές δράσεις για τον υπερδιπλασιασμό του αστικού πράσινου
1. Πρόγραμμα προστασίας και αναβάθμισης των περιαστικών δασών
2. Δέσμευση στρατοπέδων και μετατροπή τους σε αστικά πάρκα και ειδικά για τη Θεσσαλονίκη: δημιουργία κεντρικού Μητροπολιτικού Πάρκου στην περιοχή ΧΑΝΘ – ΔΕΘ – Γ΄ΣΣ – ΑΠΘ με απομάκρυνση των λειτουργιών της ΔΕΘ και του Γ΄ΣΣ
3. Δημιουργία δημόσιου πράσινου θαλάσσιου μετώπου (περιαστικού και αστικού) στις παραθαλάσσιες περιοχές
4. Πράσινες σχολικές αυλές
5. Πράσινο στους οδικούς άξονες
6. Πράσινες ζώνες ρεμάτων
7. Πράσινο στους ακάλυπτους χώρους των οικοδομών

3. Για τα αστικά απορρίμματα και τα στερεά βιομηχανικά απόβλητα

Κεντρικός στόχος είναι η ολοκληρωμένη διαχείριση στερεών αποβλήτων, που δημιουργεί μια αγορά και ποιοτικές θέσεις εργασίας στην έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογίας, στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, στα προγράμματα ανακύκλωσης, στην κατασκευή και τη λειτουργία μονάδων επεξεργασίας και εγκαταστάσεων διάθεσης αποβλήτων.

Άξονες απόλυτης προτεραιότητας της πολιτικής για τα στερεά απορρίμματα
1. Μείωση
2. Επαναχρησιμοποίηση
3. Ανακύκλωση
4. Ενεργειακή αξιοποίηση
5. Υγειονομική ταφή υπολειμμάτων

Ελαχιστοποίηση της ποσότητας των στερεών απορριμμάτων, που καταλήγουν για διάθεση
Υλοποίηση πολιτικής με πρώτη προτεραιότητα τις δράσεις μείωσης των απορριμμάτων (πχ μείωση όγκου συσκευασιών). Δεύτερη κατά σειρά προτεραιότητα αποτελούν οι δράσεις ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης μέρους των αστικών απορριμμάτων, που μπορούν να εισέλθουν ξανά στον οικονομικό κύκλο και να μην καταλήγουν στις χωματερές. Τρίτη προτεραιότητα αποτελούν οι δράσεις αποτελεσματικής επέκτασης και διάδοσης των δραστηριοτήτων ανακύκλωσης γεωγραφικά σε όλη τη ΜΠΘ καθώς και ένταξης στο πρόγραμμα περισσότερων υλικών.

Μείωση και ορθολογική διαχείριση των στερεών βιομηχανικών αποβλήτων
Αξιοποίηση του υπάρχοντος σχεδιασμού για τη διαχείριση των στερεών βιομηχανικών αποβλήτων (ΣΒΑ) και παράλληλες δράσεις για τη μείωση της ποσότητας των ΣΒΑ με εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών στην παραγωγική διαδικασία και συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης.

4. Για την αναβάθμιση των ακτών και της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων

   Είναι αναμφισβήτητη η σημασία των ακτών και της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων για τους κατοίκους ολόκληρων των παράκτιων περιοχών της ΜΠΘ. Η ταυτόχρονα οικονομική, πολιτιστική και περιβαλλοντική τους αξία δίνει το περίγραμμα των δυνατοτήτων αλλά και των περιορισμών, που υφίστανται για τη βιώσιμη αξιοποίησή τους.
   Βέβαια, η αστικο-βιομηχανικής και γεωργικής προέλευσης ρύπανσή τους, συμπεριλαμβανομένης και της διασυνοριακής, έχει σαν αποτέλεσμα τη διατάραξη της ισορροπίας των αξιών τους με αλυσιδωτές επιπτώσεις τόσο στην οικονομία όσο και στο περιβάλλον.
   Παρά την επιμέρους ύπαρξη έργων και λειτουργία συστήματος καθαρισμού των αστικών αποβλήτων σε ορισμένες περιοχές, αρκετά προβλήματα παραμένουν ενώ παράλληλα, η εμπλοκή πολλών φορέων με ασυντόνιστο τρόπο δεν συμβάλλει στην αποδοτική αντιμετώπιση των υφισταμένων θεμάτων και δυνατοτήτων.
   Η αναγκαιότητα λοιπόν ύπαρξης ενός σχεδίου και ενός προγράμματος υλοποίησης συστημάτων καθαρισμού των αστικών αποβλήτων σε όλες τις περιοχές της ΜΠΘ είναι προφανής σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

5. Για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ρύπανσης και διάβρωσης του εδάφους

   Η ρύπανση και διάβρωση του εδάφους και η σχετιζόμενη ερημοποίηση οδηγούν σε μείωση της αγροτικής παραγωγικής (μείωση τροφής), που σημαίνει φτώχεια και οικονομική κρίση. Η ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων της γης οφείλεται σε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, στην υπερβόσκηση, στη λανθασμένη γεωργική εκμετάλλευση ή ακόμα και στην πολεοδομική ανάπτυξη.
   H ερημοποίηση θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή της Μεσογείου. Ειδικότερα για την Ευρώπη, η Ελλάδα ανήκει στις περιοχές που απειλούνται περισσότερο από την ερημοποίηση.
   Πρώτη προτεραιότητα αποτελεί η εκπόνηση σχεδίου απορρύπανσης του εδάφους, (πχ βυρσοδεψεία, πρώην βιομηχανικές εγκαταστάσεις κλπ) και παράλληλα ο επαναπροσδιορισμός καλλιεργητικών μεθόδων και ειδών, η πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων, η αντιμετώπιση κάθε απόπειρας προώθησης των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών, η υποστήριξη ελληνικών ποικιλιών, ανθεκτικών στις ελληνικές κλιματικές συνθήκες, που δεν απαιτούν μεγάλη κατανάλωση φυσικών πόρων και ιδιαίτερα νερού.

6. Για την προστασία και αναβάθμιση των δασών και των ορεινών όγκων

Στη ΜΠΘ υπάρχουν σημαντικά δάση και ορεινοί όγκοι, όπως πχ Όρος Βέρμιο, Στενά Αλιάκμονα (Ν. Ημαθίας), Στενά Ρεντίνας, Δάσος Σεϊχ-Σου, Όρος Χορτιάτης (Ν. Θεσσαλονίκης), Υδροχαρές δάσος Μουριών (Ν. Κιλκίς), Όρος Βόρας, Όρη Τζένα, Όρος Πάικο (Ν. Πέλλας), Όρος Όλυμπος, Πιέρια Όρη, Όρος Τίταρος, Όρος Γοδαμάνι, Κοιλάδα Ροδιάς (Ν. Πιερίας), όρος Χολομώντας (Ν. Χαλκιδικής).
   Βασικές επιλογές είναι η υποστήριξη με κάθε τρόπο των υπαρχουσών πρωτοβουλιών και ο συντονισμός των απαιτούμενων ενεργειών για την προστασία και αναβάθμιση των δασών και των ορεινών όγκων της ΜΠΘ, καθώς και η αποτελεσματική προώθηση Σχεδίων Διαχείρισης των δασών για την αντιμετώπιση ειδικών περιβαλλοντικών θεμάτων και την αποκατάσταση τους, που αποτελεί βάση για την προστασία και αναβάθμισή τους.

7. Για την προστασία και αναβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων

   Στη ΜΠΘ υπάρχουν 49 περιοχές που εντάσσονται στο Δίκτυο Προστασίας Φύση (Natura) 2000: Όρος Βέρμιο, Στενά Αλιάκμονα (Ν. Ημαθίας), Λίμνες Βόλβη-Λαγκαδά, Στενά Ρεντίνας, Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα-Αλυκή Κίτρους, Λιμνοθάλασσα Αγγελοχωρίου, Λιμνοθάλασσα Επανομής (Ν. Θεσσαλονίκης), Λίμνη Πικρολίμνη- Ξυλοκερατέα, Υδροχαρές δάσος Μουριών, Λίμνη Δοϊράνη (Ν. Κιλκίς), Κορυφές Όρους Βόρας, Όρη Τζένα, Όρος Πάικο, Λίμνη και φράγμα Άγρα, Στενά Αψάλου-Μογλενίτσας, Λίμνες Βεγορίτιδα - Πετρών (Ν. Πέλλας), Όρος Όλυμπος, Πιέρια Όρη, Όρος Τίταρος, Αλυκή Κίτρους-Ευρύτερη περιοχή, Κάτω Όλυμπος – Καλλιπεύκη, Όρος Γοδαμάνι, Κοιλάδα Ροδιάς (Ν. Πιερίας), Λίμνη Κερκίνη, Ποταμός Στρυμώνας (Ν. Σερρών).
   Οι προστατευόμενες περιοχές Natura της ΜΠΘ καταλαμβάνουν έκταση 428.291 ha και αποτελούν το 14% της συνολικής έκτασης του δικτύου Natura.
   Ο στρατηγικός στόχος για την προστασία και αναβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων αφορά στην αντιστροφή των τάσεων απώλειας της βιοποικιλότητας και την αποτελεσματική προστασία και αποκατάσταση των φυσικών οικοτόπων.
   Προσανατολισμός της δράσης για την αναβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων στηριζόμενος στην αξία καθευατή που έχει η βιοποικιλότητα και το τοπίο, ξεπερνώντας τη χρησιμοθηρική προσέγγιση άλλων εποχών. Άλλωστε, η ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας προκύπτει και από την αρχή της πρόληψης, ένεκα της περιπλοκότητας των αλληλεπιδράσεων των οικοσυστημάτων με τους πόρους που είναι απαραίτητοι για την ανθρώπινη επιβίωση.

Οι βασικοί άξονες δράσης είναι:
• Διατήρηση και αποκατάσταση φυσικών οικοτόπων και ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας
• Διαχείριση υδατικών και εδαφικών πόρων για την αντιστροφή των τάσεων απώλειας της βιοποικιλότητας
• Προώθηση οριζόντιων περιβαλλοντικών πολιτικών
• Ενσωμάτωση της συνιστώσας της βιοποικιλότητας στις τομεακές πολιτικές
• Προώθηση της εφαρμογής σχεδίων προστασίας και διαχείρισης των οικοσυστημάτων, που προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες

8. Για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων

   Άμεση αναθεώρηση της υδατικής πολιτικής με επανεξέταση και ορθή εφαρμογή προγράμματος προστασίας-διαχείρισης των υδάτων και αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η λειψυδρία και η ξηρασία που αναμένεται να μεγαλώσουν λόγω κλιματικών αλλαγών. Πρώτος στόχος, η εξοικονόμηση του πόσιμου νερού και η εφαρμογή προγραμμάτων προστασίας για τα ποτάμια και τις λίμνες. Εφαρμογή πολιτικών και τεχνικών εξοικονόμησης νερού στον αγροτικό, τουριστικό, βιομηχανικό και αστικό τομέα.
   Ο στρατηγικός στόχος για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων αφορά στην αειφορική χρήση των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων, στην αποτελεσματική προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων και στην επίτευξη υψηλής ποιότητας όλων των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων διαμέσου της προώθησης και εφαρμογής σχεδίου δράσης για τους υδατικούς πόρους στη ΜΠΘ στα πλαίσια της Εθνικής Στρατηγικής.
   Ο στόχος αυτός επικεντρώνεται κυρίως στην ποσοτική διάσταση της διαχείρισης αποσκοπώντας στην προστασία των διαθέσιμων αποθεμάτων και στη διασφάλιση μιας γεωγραφικά και διαχρονικά ισότιμης πρόσβασης σε αυτά όλων των πολιτών.
   Η έγκαιρη αποτροπή των κινδύνων ποιοτικής υποβάθμισης των υδατικών οικοσυστημάτων (επιφανειακών, υπόγειων και θαλάσσιων) έχει ιδιαίτερη σημασία, τόσο για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, όσο και για τη διατήρηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος που έχει η ΜΠΘ ως προς την προσέλκυση τουριστών.

9. Για τον έλεγχο των πηγών ρύπανσης

• Υλοποίηση προγράμματος σταδιακής αναβάθμισης των ελεγκτικών μηχανισμών
• Προώθηση οριζόντιων περιβαλλοντικών πολιτικών με ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών κριτηρίων στο σχεδιασμό, έτσι ώστε να γίνεται εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων τόσο για επιμέρους έργα (Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων), όσο και για σχέδια, προγράμματα και πολιτικές (Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων)
• Εφαρμογή συστήματος περιβαλλοντικών δεικτών για την παρακολούθηση της εξέλιξης και αποτελεσματικότητας των μέτρων και παρεμβάσεων.

10. Για την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στην προστασία του περιβάλλοντος

   Η περιβαλλοντική πολιτική στηρίζεται στο πέρασμα των ευαισθητοποιημένων και περιβαλλοντικά εκπαιδευμένων πολιτών στο προσκήνιο της κοινωνίας, ως τη μοναδική ελπίδα για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα, αφού είναι πλέον φανερό ότι χωρίς την ενεργό συμμετοχή των πολιτών δεν μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά τα όποια θετικά μέτρα αποφασίζονται από τις κυβερνήσεις.
   Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο στα πλαίσια των γενικότερων δραστηριοτήτων μιας περιβαλλοντικής πολιτικής να συμπεριληφθούν δράσεις ενεργοποίησης των πολιτών για το περιβάλλον, με αναφορά τόσο στο ευρύ κοινό (ΜΜΕ, εκδηλώσεις κλπ) όσο και στους χώρους εκπαίδευσης (δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης).
   Η ενεργοποίηση των πολιτών οφείλει να περιστρέφεται γύρω από δύο βασικούς άξονες :
1. Αξιοποίηση-ανάδειξη-προβολή της αξίας και της εθνικής - ευρωπαϊκής σημασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της ΜΠΘ.
2. Ανάπτυξη προγραμμάτων ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης των πολιτών με τα θέματα προτεραιότητας της αναβάθμισης του περιβάλλοντος και πρόληψης των επιπτώσεων.
   Μόνιμη δραστηριότητα οφείλει να είναι η διάδοση της σχεδιαζόμενης περιβαλλοντικής πολιτικής και των μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος, σε διάλογο με το σύνολο των πολιτών και η ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη ΜΠΘ σε στενή συνεργασία με όλους τους φορείς της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου