Πέμπτη 29 Απριλίου 2010

Συμμαχία για μια κοινωνικά δίκαιη και πράσινη Θεσσαλονίκη

του Κώστα Νικολάου

Οι φετινές δημοτικές εκλογές θα πραγματοποιηθούν στη Θεσσαλονίκη σε ένα φόντο, που καθορίζεται από τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σημερινής κρίσης, τις νέες δυνατότητες που δίνει στο Δήμο το σχέδιο «Καλλικράτης» και μια απερχόμενη δημοτική διοίκηση πλήρως απαξιωμένη.
   Μια αξιόπιστη και νικηφόρα εναλλακτική λύση δεν μπορεί να αναζητηθεί στις επιλογές του παρελθόντος. Αυτές δοκιμάσθηκαν και απέτυχαν επανειλημμένα. Μια αξιόπιστη και νικηφόρα εναλλακτική λύση απαιτεί συστηματική τεκμηρίωση των επιλογών και συλλογική συμμετοχή των ενεργών πολιτών.
   Το κείμενο που ακολουθεί επιχειρεί να συμβάλλει στο μετασχηματισμό της αγωνίας για το μέλλον της πόλης σε ένα συστηματικό και αποτελεσματικό εγχείρημα.

Τι είναι τέλος πάντων αυτή η πόλη;

   Η πόλη δεν είναι τα κτίρια και οι δρόμοι της, αλλά οι άνθρωποί της και οι κοινωνικές σχέσεις τους.
   Η πόλη σαν ένα υλικό προϊόν, έχει σχέση με τους ανθρώπους μιας κοινωνίας, που είναι διαιρεμένη σε κοινωνικές τάξεις, κατηγορίες και ομάδες, που έρχονται μεταξύ τους σε συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις και δίνουν έτσι στην πόλη μια ορισμένη μορφή, λειτουργία και κοινωνική σημασία.
   Η πόλη σαν κοινωνικό προϊόν έχει πάντοτε ορισμένη σχέση με τα διάφορα επίπεδα της κοινωνικής δομής: οικονομικό, ιδεολογικό, πολιτικό, καθώς επίσης με τη συγκυρία των κοινωνικών σχέσεων. Είναι λοιπόν μια κοινωνική μορφή, που συνδέεται με τη συγκυρία και που το περιεχόμενό της καθορίζεται από τις υπάρχουσες κοινωνικές διαδικασίες (M. Castells, La question urbaine, 1981).
   Οι κοινωνικές αντιθέσεις, που εμφανίζονται στην πόλη έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: α) είναι πολυταξικές και β) είναι δομικά δευτερεύουσες αντιθέσεις. Το θεμελιώδες πολιτικό συμπέρασμα αυτής της διαπίστωσης είναι ότι, η πολιτική στα πλαίσια της πόλης αποτελεί ένα προνομιακό πεδίο για τη διαμόρφωση κοινωνικών συμμαχιών απέναντι στην κυρίαρχη τάξη ή σε τμήμα της κυρίαρχης τάξης, ανάλογα με τη συγκυρία. Κι αυτό γιατί υπάρχουν συγκυρίες, όπου κάποια δευτερεύουσα αντίθεση γίνεται κυρίαρχη και τότε δίνεται η δυνατότητα για τη διαμόρφωση μιας κοινωνικής και πολιτικής συμμαχίας με ξεκάθαρο ιδεολογικό προσδιορισμό.
   Η ανάπτυξη μιας τέτοιας συμμαχίας τείνει προς το δομικό μετασχηματισμό τόσο του πολεοδομικού συστήματος όσο και προς την ουσιαστική τροποποίηση των συσχετισμών δύναμης στην πόλη και σ’ ολόκληρο τον κοινωνικό σχηματισμό.

Ποιά είναι η σημερινή συγκυρία;

   Η σημερινή συγκυρία χαρακτηρίζεται αναμφισβήτητα από τη χρηματοπιστωτική οικονομική κρίση, που καθορίζεται από την άνευ προηγουμένου επιθετική πολιτική του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, το οποίο είναι τμήμα της κυρίαρχης τάξης. Οι οικονομικές συνέπειες αυτής της κρίσης πλήττουν φυσικά τον κόσμο της εργασίας, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των υπόλοιπων τμημάτων της κυρίαρχης τάξης. Οι πολιτικές συνέπειες αυτής της κρίσης πλήττουν ολόκληρη την κοινωνία και απειλούν την ίδια τη δημοκρατία.
   Είναι αλήθεια αυτό; Η καλύτερη τεκμηρίωση προέρχεται από τα ίδια τα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα, όπως του Mayer Amschel Rothschild, τραπεζίτη, που λέει: "Άσε με να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με ενδιαφέρει ποιος φτιάχνει τους νόμους του" ή του Reginald McKenna, πρώην προέδρου της Τράπεζας Midlans της Αγγλίας, που αναφέρει: “Aυτοί που ελέγχουν την πίστωση ενός έθνους καθοδηγούν την πολιτική των κυβερνήσεων και κρατούν στη χούφτα τους τη μοίρα των ανθρώπων." (P. Grignon, Money as debt, 2006).

Που οδηγεί αυτή η κρίση τη Θεσσαλονίκη;

   Με βάση το προαναφερόμενο είδος της κρίσης, μια επιβολή – για παράδειγμα - μείωσης τιμών προϊόντων και υπηρεσιών στηριζόμενη σε απολύσεις και μείωση μισθών στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, οδηγεί όχι μόνο τους μισθωτούς, αλλά και τους αυτοαπασχολούμενους, τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους εμπόρους και πολλούς επιχειρηματίες σε έξοδο από την οικονομική ζωή της Θεσσαλονίκης με παράλληλη συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας στα χέρια λίγων μεγάλων επιχειρηματιών. Σε συνθήκες άλλου είδους κρίσης, οι παραπάνω κοινωνικές ομάδες θα οδηγούνταν σε προλεταριοποίηση. Στη σημερινή όμως κρίση θα οδηγηθούν σε δραματικά αυξανόμενη ανεργία και εξαθλίωση. Σε τέτοιες συνθήκες, αυτές οι μικρομεσαίες κοινωνικές ομάδες αποτελούν πρώτης τάξης πελατεία για ακροδεξιές και εθνικοσοσιαλιστικές ιδέες, που ειδικά στη Θεσσαλονίκη έχουν από καιρό αξιοσημείωτη παρουσία (βλ. σχετ. Ν. Πουλαντζάς, Φασισμός και δικτατορία, 1975).

Μια τοπική κοινωνική συμφωνία με πρωτεργάτη το Δήμο

   Στον αντίποδα του παραπάνω σεναρίου, θα μπορούσε να βρίσκεται μια τοπική κοινωνική συμφωνία με πρωτεργάτη το Δήμο, που να περιλαμβάνει – για παράδειγμα - μείωση τιμών προϊόντων και υπηρεσιών στηριζόμενη σε μείωση του ποσοστού κέρδους χωρίς απολύσεις και μείωση μισθών στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Αυτό οδηγεί σε σταθερότητα της εσωτερικής κατανάλωσης της πόλης και άρα σε μια ελάχιστη δυνατότητα επιβίωσης όλων των προαναφερόμενων κοινωνικών τάξεων και ομάδων. Παράλληλα, μια αναπτυξιακή πολιτική για την πόλη (περιγράφεται συνοπτικά παρακάτω) θα μπορούσε να καθιερώσει τη Θεσσαλονίκη σαν μια πόλη φθηνή, φιλική, ανθρώπινη, άξια να την επισκεφθεί και να επενδύσει κανείς. Αυτό δημιουργεί εισροή χρημάτων από το εξωτερικό της πόλης και δίνει τη δυνατότητα όχι μόνο για έξοδο από την κρίση, αλλά και για οικονομική βελτίωση όλων των κοινωνικών τάξεων.

Μια κοινωνική και πολιτική συμμαχία

   Η βιώσιμη αντιμετώπιση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων της σημερινής οικονομικής κρίσης στη Θεσσαλονίκη, μπορεί να επιτευχθεί από μια κοινωνική συμμαχία επιχειρηματιών, εμπόρων, ελευθέρων επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων, μισθωτών δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, ανέργων και σπουδαστών, που έχουν κοινά συμφέροντα σε αυτήν τη φάση. Η κοινωνική αυτή συμμαχία μπορεί να εκπροσωπηθεί αποτελεσματικά – σε επίπεδο δήμου - από μια πολιτική συμμαχία κεντρώων δημοκρατών, σοσιαλιστών, ριζοσπαστών αριστερών, κομμουνιστών και οικολόγων-πράσινων, που με βάση την κρισιμότητα της κατάστασης, είναι περισσότερα αυτά που τους ενώνουν από αυτά που τους χωρίζουν.
   Κύριο ιδεολογικό στίγμα αυτής της συμμαχίας οφείλει να είναι η αντίθεση με την κυρίαρχη ιδεολογία του «ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν», της μεγαλο-εργολαβίστικης και κερδοσκοπικής αντιμετώπισης των προβλημάτων της πόλης και η αντικατάστασή της από τις ιδέες της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ενεργού και συλλογικής συμμετοχής και της θεώρησης του ατομικού καλού μέσα από το γενικό καλό (βλ. Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη).
   Βασικό προγραμματικό πλαίσιο μπορεί να αποτελεί η επιδίωξη μιας οικονομικής ανάπτυξης της πόλης με κοινωνική δικαιοσύνη (και όχι απλά κοινωνική συνοχή) και ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος, δηλαδή, της διεθνώς ονομαζόμενης πράσινης ανάπτυξης.
   Η πολιτική του νέου Δήμου Θεσσαλονίκης οφείλει να χαρακτηρίζεται από διαρκή, ισότιμη και αλληλέγγυα συνεργασία με τους άλλους δήμους και την περιφέρεια, ιδίως στα πλαίσια της Μητροπολιτικής Περιοχής Θεσσαλονίκης. Με προτεραιότητα την αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ένα πλήρες δίκτυο λεωφορειολωρίδων, τα δίκτυα πεζόδρομων, ποδηλατόδρομων και χώρων στάθμευσης, τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας, τη μείωση του θορύβου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη δέσμευση όλων των ανοικτών χώρων και ιδίως των στρατοπέδων, της ΔΕΘ, του Γ΄ΣΣ και των γηπέδων με μεταφορά τους εκτός πόλης και μετατροπής τους σε μεγάλα πάρκα αποκλειστικά πρασίνου χωρίς νέες κατασκευές, τη δημιουργία πράσινων διαδρόμων-διαδρομών για τη σύνδεση πάρκων και πολιτιστικών χώρων, τη δημιουργία πράσινου θαλάσσιου μετώπου πολιτισμού, άθλησης, ψυχαγωγίας κατά μήκος ενός ζωντανού Θερμαϊκού κόλπου με θαλάσσια αστική και προαστιακή συγκοινωνία, τη συστηματική ανάπτυξη επιστημονικού, πολιτιστικού, οικολογικού, αθλητικού, επιχειρηματικού τουρισμού 12 μήνες το χρόνο, την υποστήριξη μιας πανεπιστημιακής έρευνας προσανατολισμένης στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας της πόλης.

Αντί επιλόγου

   Τα παραπάνω δεν διασφαλίζονται παρά μόνο με τη συγκρότηση μιας δημοτικής παράταξης της συμμαχίας, που να λειτουργεί συλλογικά, με δημοκρατικές διαδικασίες και ενεργό συμμετοχή των πολιτών.
   Είναι δυνατόν όλα αυτά να γίνουν; Πάντως, η ιστορία της ανθρωπότητας επιβεβαίωσε τον Victor Hugo ότι «Τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από μια ιδέα, που έχει ωριμάσει».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου