Πρωτοφανές επεισόδιο ατμοσφαιρικής ρύπανσης διάρκειας 7 ημερών στη Θεσσαλονίκη

του Κώστα Νικολάου

Τα επίπεδα των μέσων ημερήσιων συγκεντρώσεων των αιωρουμένων σωματιδίων στον αέρα της Θεσσαλονίκης ξεπέρασαν το όριο συναγερμού (δηλαδή, το όριο λήψης εκτάκτων μέτρων) επί επτά συνεχόμενες μέρες: από την Πέμπτη 17 έως την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2011. Η καταγραφή τόσο υψηλών τιμών ρύπανσης σε συνδυασμό με την πολυήμερη εμφάνισή τους δείχνει ότι πρόκειται για επεισόδιο ατμοσφαιρικής ρύπανσης και μάλιστα, ιστορικά πρωτοφανές για τη Θεσσαλονίκη (βλ. Σχήμα).



Μέσες ημερήσιες συγκεντρώσεις των αιωρουμένων σωματιδίων (μg/m3) κατά τη διάρκεια του επταήμερου επεισοδίου ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη Θεσσαλονίκη τον Νοέμβριο 2011 (δεδομένα του Τμήματος Περιβάλλοντος του Δήμου Θεσσαλονίκης)



Η εμφάνιση αυτού του επεισοδίου οφείλεται στο μετεωρολογικό φαινόμενο της λεγόμενης θερμοκρασιακής αναστροφής (μια στοιβάδα θερμού αέρα στέκεται πάνω από την πόλη και εγκλωβίζει τους ρύπους), που έμεινε για πολλές μέρες πάνω από την πόλη, σε συνδυασμό με τις εκπομπές ρύπων από όλες τις πηγές.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το επεισόδιο εμφανίσθηκε, παρά το γεγονός ότι κατά τα τελευταία δύο χρόνια της οικονομικής ύφεσης έχουμε μείωση της κυκλοφορίας των ΙΧ οχημάτων στο κέντρο της πόλης κατά 12% και των ταξί κατά 15% και κατά συνέπεια μείωση των επιπέδων των ατμοσφαιρικών ρύπων, όταν επικρατούν οι συνηθισμένες καιρικές συνθήκες (βλ. άρθρο «Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο κυκλοφοριακό και στην ποιότητα αέρα των πόλεων» στο ιστολόγιο ‘Διαλεκτικά’, http://konstantinosnikolaou.blogspot.com/2011/10/blog-post.html).

Για τις περιπτώσεις αυτών των επεισοδίων υπάρχουν θεσμοθετημένα έκτακτα μέτρα, που πρέπει να ληφθούν μετά την πέμπτη μέρα και είναι τα εξής:

«1. Γίνεται ενημέρωση του κοινού με έκτακτα δελτία για τα επίπεδα ρύπανσης και επανειλημμένες συστάσεις για να περιορισθούν οι άσκοπες μετακινήσεις στην επιβαρυμένη με ρύπους περιοχή και να γίνεται χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.

2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των συμβατικών και πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων στην ευρύτερη περιοχή που σημειώνεται η υπέρβαση από 8.00 έως 20.00 η ώρα, με δυνατότητα επέκτασης του χρονικού περιορισμού και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Εξαιρούνται τα οχήματα του Παραρτήματος Ι. Ειδικά στην περίπτωση του κέντρου της πόλης της Θεσσαλονίκης ισχύουν οι δακτύλιοι του Παραρτήματος Ι. Ο μεγάλος δακτύλιος ισχύει σε περίπτωση που η συγκέντρωση των αιωρουμένων σωματιδίων υπερβεί τα 150 μg/m3 για τρεις (3) συνεχόμενες ημέρες σε συνδυασμό με την υπέρβαση του ορίου των 110 μg/m3 για πέντε (5) συνεχόμενες μέρες.

3. Οι Δημόσιες Υπηρεσίες είναι κλειστές για το κοινό, εξαιρουμένων αυτών που καλύπτουν έκτακτες ανάγκες και υπηρεσίες υγείας.

4. Οι βρεφονηπιακοί σταθμοί και τα σχολεία της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τα Ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένουν κλειστά. Το ίδιο ισχύει και για όλα τα φροντιστήρια.

5. Επιβάλλεται κλείσιμο των νυκτερινών κέντρων διασκέδασης.

6. Διακοπή της λειτουργίας αποτεφρωτικών κλιβάνων στα νοσηλευτικά ιδρύματα.

7. Απαγόρευση της καύσης σε ανοικτούς χώρους.

8. Απαγόρευση εκκαπνισμού εστιών καύσεων (πλοίων κλπ.).

9. Επιβάλλεται στις βιομηχανίες του Πίνακα 1 του Παραρτήματος II η διατήρηση των εκπομπών τους στα ίδια επίπεδα με τις προηγούμενες ημέρες. Αν η συγκέντρωση σωματιδίων υπερβεί τα 150 μg/m3, επιβάλλεται η αναγκαία μείωση στις εκπομπές σωματιδίων, με τρόπο που θα καθοριστεί μετά από συνεργασία της Νομαρχίας με τις βιομηχανίες, με στόχο τη συνολική μείωση τους κατά 25% σε σχέση με τις προηγούμενες ημέρες. Εξαιρούνται οι βιομηχανίες που χρησιμοποιούν αέριο καύσιμο εκτός και αν εκπέμπουν σωματίδια από την παραγωγική τους διαδικασία. Τα μέτρα αυτά επιβάλλονται ύστερα από ενημέρωση της βιομηχανίας τουλάχιστον 12 ώρες πριν» (ΦΕΚ, τ.Β, αρ. φύλλου 1652, 14.8.08).

Από αυτά τα μέτρα, εφαρμόσθηκε μόνον ένα μικρό μέρος, που περιλάμβανε τα παρακάτω:

«1. Η Τροχαία να φροντίσει για τη συνεχή ροή των αυτοκινήτων στις βασικές αρτηρίες του κέντρου Εγνατία - Λαγκαδά - Τσιμισκή - Μητροπόλεως - λεωφ. Νίκης, ώστε να μη δημιουργείται μποτιλιάρισμα.

2. Οι δήμοι να προβούν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για το καθαρισμό-πλύσιμο των δρόμων, σε ώρες που δε θα εμποδίζεται η κυκλοφορία και να διαφυλάξουν ότι δε θα υπάρχει το φαινόμενο του διπλοπαρκαρίσματος.

3. Οι πολίτες να αποφεύγουν τις περιττές μετακινήσεις, ιδιαίτερα οι ευπαθείς ομάδες, και κατά το δυνατόν να αποφεύγεται το κέντρο της πόλης.

4. Οι δημόσιες υπηρεσίες οφείλουν να μειώσουν την κυκλοφορία των οχημάτων στις απολύτως απαραίτητες.

5. Οι βιομηχανίες οφείλουν να διατηρήσουν τις εκπομπές τους στα ίδια επίπεδα με τις προηγούμενες ημέρες και να αποφεύγονται διακοπές και εκκινήσεις μονάδων.

6. Η διεύθυνση Προστασίας Περιβάλλοντος της περιφέρειας να φροντίσει για τον έλεγχο της απαγόρευσης ανοιχτών εστιών καύσης (π.χ. λάστιχα) στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.

7. Να ελεγχθεί η απαγόρευση εκκαπνισμού εστιών καύσεων (πλοία) στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης από τον ΟΛΘ» (Αγγελιοφόρος, 23.11.11).

Η πραγματικότητα της διατήρησης των τιμών των ρύπων πάνω από τα όρια συναγερμού την έκτη και έβδομη μέρα, έδειξε ότι τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν ανεπαρκή.

Τόσο επειδή καθορίζεται θεσμικά, όσο και γιατί το επεισόδιο από νωρίς φαινόταν ότι θα παραμείνει, τουλάχιστον ορισμένα προβλεπόμενα επεμβατικά μέτρα έπρεπε να ληφθούν όπως: το κλείσιμο των βρεφονηπιακών σταθμών και σχολείων πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και των φροντιστηρίων, το κλείσιμο των νυχτερινών κέντρων διασκέδασης και των δημόσιων υπηρεσιών που συναλλάσσονται με το κοινό.

Υπογραμμίζεται ότι σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται συστηματική και ευρεία ενημέρωση για αποφυγή των μετακινήσεων των ηλικιωμένων, των μικρών παιδιών και των ασθενών με καρδιοαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα, που είναι οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες σε ότι αφορά τις επιπτώσεις ενός τέτοιου επεισοδίου.