Μια συνεργατική πρόταση για να περάσει το πόσιμο νερό στα χέρια των πολιτών

του Κώστα Νικολάου

Η ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης αποτελεί μέρος της επιχειρούμενης ιδιωτικοποίησης τομέων στρατηγικής σημασίας για την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον (όπως είναι επίσης η ηλεκτρική ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, οι σιδηροδρομικές μεταφορές κλπ), και η οποία θα υπονομεύσει κάθε προσπάθεια άσκησης μιας πολιτικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

   Το 2011 στη Θεσσαλονίκη, μορφοποιήθηκε μια πρόταση, σύμφωνα με την οποία, με 136 ευρώ ανά νοικοκυριό, οι πολίτες μπορούν να πάρουν στα χέρια τους το 40% και τη διαχείριση της Εταιρείας Ύδρευσης Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης - ΕΥΑΘ (που πωλείται από το δημόσιο) και να ξαναγίνει το πόσιμο νερό κοινωνικό αγαθό, αποτρέποντας έτσι την ιδιωτικοποίηση. Από αυτήν την ιδέα πήρε και το όνομά της η κίνηση που συγκροτήθηκε: «Κίνηση 136» (www.136.gr).

   Η πρόταση συζητήθηκε και πέρασε από το σωματείο εργαζομένων της ΕΥΑΘ, στις συνελεύσεις της πλατείας του Λευκού Πύργου, στο φεστιβάλ άμεσης δημοκρατίας της Θεσσαλονίκης (http://amesidimokratiafest.org), στην ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο. (Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, http://prwskalo.blogspot.com) και αγκαλιάσθηκε από συλλογικότητες, φορείς και πολίτες, που δραστηριοποιούνται στα πλαίσια της «Κίνησης 136».

Πρωτοφανές επεισόδιο ατμοσφαιρικής ρύπανσης διάρκειας 7 ημερών στη Θεσσαλονίκη

του Κώστα Νικολάου

Τα επίπεδα των μέσων ημερήσιων συγκεντρώσεων των αιωρουμένων σωματιδίων στον αέρα της Θεσσαλονίκης ξεπέρασαν το όριο συναγερμού (δηλαδή, το όριο λήψης εκτάκτων μέτρων) επί επτά συνεχόμενες μέρες: από την Πέμπτη 17 έως την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2011. Η καταγραφή τόσο υψηλών τιμών ρύπανσης σε συνδυασμό με την πολυήμερη εμφάνισή τους δείχνει ότι πρόκειται για επεισόδιο ατμοσφαιρικής ρύπανσης και μάλιστα, ιστορικά πρωτοφανές για τη Θεσσαλονίκη (βλ. Σχήμα).



Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο κυκλοφοριακό και στην ποιότητα αέρα των πόλεων

του Κώστα Νικολάου

Η ασκούμενη οικονομική πολιτική διεθνώς και στην Ελλάδα (στα πλαίσια της σημερινής όξυνσης της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης), που περιλαμβάνει τη μείωση εισοδημάτων και τις απολύσεις σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, τη γενικότερη δραστική μείωση του δημόσιου τόσο στους τομείς του κοινωνικού κράτους (παιδεία, υγεία κλπ), όσο και στους οικονομικούς τομείς στρατηγικής σημασίας για την κοινωνία (ενέργεια, επικοινωνίες, μεταφορές, ύδρευση, διαχείριση απορριμμάτων κλπ) δεν επηρεάζει μόνον την οικονομική κατάσταση της πλειονότητας των πολιτών, αλλά αλλάζει έως και απειλεί την ίδια τη ζωή των κατοίκων των πόλεων, όπου συγκεντρώνεται η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού.

   Σημαντικές διαχρονικές μεταβολές μερικών βασικών χαρακτηριστικών της ελληνικής οικονομίας, που επηρεάζουν το κυκλοφοριακό ζήτημα και την ποιότητα αέρα των πόλεων είναι η ετήσια πτωτική μεταβολή του ΑΕΠ (από το 1ο τρίμηνο του 2008 μέχρι το 2ο τρίμηνο του 2011), η μεγάλη μείωση των μισθών και του δείκτη κόστους εργασίας (από το 2001 μέχρι το 1ο τρίμηνο του 2011 και από τότε συνεχίζεται με ακόμα μεγαλύτερη μείωση), η δραματική αύξηση διαχρονικά του ποσοστού ανεργίας στο σύνολο του πληθυσμού, στους άνδρες, στις γυναίκες και στους νέους (από το 2001 μέχρι τα μέσα του 2011) και η συνεπακόλουθη διαρκής πτώση της εγχώριας ζήτησης (ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, από το 1ο τρίμηνο του 2008 μέχρι το 2ο τρίμηνο του 2011), όπως προκύπτει από τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Αρχή, «Η Ελληνική Οικονομία», Σεπτέμβριος 2011).

Άμεση δημοκρατία, κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία και δημόσια κοινωνικά αγαθά: ανάγκη διαλόγου και πράξης

του Κώστα Νικολάου

Η πρωτοφανής σε μαζικότητα, αυθόρμητη και ειρηνική συμμετοχή των πολιτών στις συγκεντρώσεις των πλατειών της Ελλάδας και πολλών χωρών της Ευρώπης απέδειξε ότι η κοινωνική συναίνεση και αδράνεια απέναντι στη νεοφιλελεύθερη πολιτική δεν είναι καθόλου δεδομένα.

 Το αρχικό χαρακτηριστικό της έκφρασης «αγανάκτησης», διαδέχθηκαν ψηφίσματα των λαϊκών συνελεύσεων των πλατειών, που μίλησαν για άμεση δημοκρατία, καθώς και για ισότητα, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Ακολούθησαν συζητήσεις και προβληματισμοί για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, καθώς και για την υπεράσπιση των δημόσιων και κοινωνικών αγαθών, θέματα δηλαδή, που συνδέονται στενά με την έννοια της άμεσης δημοκρατίας.

  Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία στηριγμένη στις ιδέες του συνεργατισμού, της άμεσης δημοκρατικής συμμετοχής των εργαζομένων – μελών στις αποφάσεις ενός συνεταιρισμού, του διαρκούς κοινωνικού ελέγχου (αρχές που απουσίαζαν στους παλαιάς κοπής συνεταιρισμούς και συνέβαλαν στην αποτυχία τους) αναδύεται ως εναλλακτική δυνατότητα απέναντι στον παγκόσμια αποτυχημένο και καταρρέοντα νεοφιλελευθερισμό, δηλαδή, της σύγχρονης έκφρασης του καπιταλισμού, αλλά και στο αποτυχημένο μοντέλο του κρατικού καπιταλισμού, που έφερε το ψευδώνυμο του «υπαρκτού σοσιαλισμού» με το σοσιαλισμό να είναι ανύπαρκτος. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία μπορεί να αποτελέσει τη συνδετική ουσία μεταξύ όλων όσων θεωρούν ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, μέσα από μια άλλη κοινωνία και οικονομία, συνεργατική και αλληλέγγυα (βλ. σχετικό άρθρο στο ιστολόγιο «Διαλεκτικά»: Η κρίση και η Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία, http://konstantinosnikolaou.blogspot.com/2011/06/blog-post_27.html ).

Η κρίση και η Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία

του Κώστα Νικολάου

Η χρονική περίοδος μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο: 1946-75, θεωρείται παγκόσμια η χρυσή εποχή του καπιταλισμού, η «ένδοξη τριακονταετία». Ήταν χρυσή για το σύνολο της αστικής τάξης, ιδιαίτερα για το τραπεζικό και χρηματιστηριακό της τμήμα, αλλά και για πλατύτερα λαϊκά στρώματα (J. Fourastié, “Les trente glorieuses”, Ed. Fayard, 1979). Αυτό συνέβη χάρη στο μεγάλο μυστικό της μεγέθυνσης (και όχι ανάπτυξης όπως συνήθως λέγεται), που ήταν: να παράγουμε πολύ και να καταναλώνουμε πολύ. Το σπάσιμο της αλληλουχίας ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους της οικονομικής ζωής, γέννησε την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος (D. Clerc, A. Lipietz, J. Satre-Buisson, “La crise”, Ed. Syros, 1983).

   Η σημερινή φάση όξυνσης αυτής της οικονομικής κρίσης είναι αποτέλεσμα της άνευ προηγουμένου επιθετικής πολιτικής του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου με δραματικές επιπτώσεις στην οικονομία (πλήρης απορρύθμιση), στην κοινωνία (ανεργία, φτώχεια, διάλυση κοινωνικού ιστού), στην προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και στην ίδια τη δημοκρατία, διότι «αυτοί που ελέγχουν την πίστωση ενός έθνους καθοδηγούν την πολιτική των κυβερνήσεων και κρατούν στη χούφτα τους τη μοίρα των ανθρώπων» (P. Grignon, “Money as debt”, 2006).

   Στην Ελλάδα, με την πολιτική σημαία του διαφόρων χρωμάτων νεοφιλελευθερισμού, βιώνουμε μια πρωτοφανή ιστορικά επίθεση του μικρότερου αλλά και πλουσιότερου ποσοστού της κοινωνίας εναντίον της συντριπτικής πλειονότητας του πληθυσμού. Βιώνουμε μια τεράστια μεταφορά πλούτου από τους εργαζόμενους και τους μικρομεσαίους στα χέρια λίγων.

Κατασκευή συναίνεσης και απόκρυψη κερδοσκοπίας: Οι δύο μύθοι ότι δεν παράγουμε τίποτα και δεν υπάρχουν λεφτά

του Κώστα Νικολάου

Όλες οι οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές δυνάμεις του διεθνώς αποτυχημένου και καταρρέοντος νεοφιλελευθερισμού προσπαθούν να επιβάλλουν την πολιτική τους για την «αντιμετώπιση» της κρίσης στηριζόμενοι στη μαζική διάδοση και επικράτηση διαφόρων μύθων, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση κατέχουν ο μύθος ότι σαν χώρα δεν παράγουμε τίποτα και ο μύθος ότι δεν υπάρχουν λεφτά. Συνοδευτικά στοιχεία αυτών των μύθων είναι οι ισχυρισμοί ότι ο Ελληνικός λαός είναι ένας λαός διεφθαρμένων, κλεφτών, τεμπέληδων, βολεψάκηδων, χαβαλετζήδων κλπ, ότι δεν κάνει τίποτα άξιο λόγου και φυσικά, ότι ζει με δανεικά.

   Η επιτυχής έκβαση της παραπάνω προσπάθειας θα έχει σαν συνέπεια την κατασκευή ενός λαού, που θα συναινέσει και θα αποδεχθεί τα πάντα, αφού τίποτα δεν παράγει, άρα κέρδη δεν υπάρχουν και φυσικά, λεφτά δεν υπάρχουν.

   Μήπως όμως παράγουμε πολλά μεν, αλλά ο παραγόμενος πλούτος στην Ελλάδα γίνεται στο μεγαλύτερο μέρος του κέρδη και μάλιστα σχεδόν αφορολόγητα και έτσι αναγκαζόμαστε να δανειζόμαστε και γι’ αυτό δημιουργήθηκε το χρέος;

Ενώνουμε τη φωνή μας με όλες τις πλατείες της Ελλάδας, της Ευρώπης και του κόσμου

Ψήφισμα λαϊκής συνέλευσης Λευκού Πύργου (εκδόθηκε τη Δευτέρα 30 Μαΐου 2011)

Εδώ και πολύ καιρό παίρνονται αποφάσεις για εμάς χωρίς εμάς.
Είμαστε εργαζόμενοι, άνεργοι, συνταξιούχοι, νέοι, μετανάστες, που έχουμε έρθει στο Λευκό Πύργο για να παλέψουμε και να αγωνιστούμε για τις ζωές μας και το μέλλον μας.
Είμαστε εδώ γιατί γνωρίζουμε ότι οι λύσεις στα προβλήματά μας μπορούν να προέλθουν μόνο από εμάς. Δεν ψάχνουμε τι μας χωρίζει, βρίσκουμε τι μας ενώνει.
Εκεί στις πλατείες θα συνδιαμορφώσουμε όλα μας τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις μας.
Καταγγέλλουμε το ξεπούλημα και την διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών (παιδεία, υγεία, κοινωνική ασφάλιση)
Καλούμε όλους τους εργαζόμενους με τα σωματεία τους, χωρίς κόμματα, που θα απεργήσουν την επόμενη περίοδο να καταλήγουν και να παραμένουν στο Λευκό Πύργο.
Να πάρουν πίσω τα μέτρα που μας κλέβουν το παρόν και το μέλλον μας. Διεκδικούμε τον πλούτο που εμείς παράγουμε και αυτοί μας κλέβουν.
Δεν θα φύγουμε από τις πλατείες, μέχρι να φύγουνε αυτοί που μας οδήγησαν εδώ: Κυβερνήσεις, Τρόικα, Τράπεζες, Μνημόνια, όλοι όσοι μας εκμεταλλεύονται και οι πολιτικές τους. Τους διαμηνύουμε ότι το χρέος δεν είναι δικό μας.
ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΡΑ
ΕΝΩΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΦΩΝΗ ΜΑΣ ΜΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΙΣΟΤΗΤΑ - ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ – ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ
Ο μόνος αγώνας που χάνεται είναι αυτός που δεν δόθηκε ποτέ

Το χρέος δεν είναι δικό μας. Ισότητα - Δικαιοσύνη - Αξιοπρέπεια!

Ψήφισμα λαϊκής συνέλευσης Πλατείας Συντάγματος
(εκδόθηκε την Παρασκευή 27 Μαΐου 2011)

Εδώ και πολύ καιρό παίρνονται αποφάσεις για εμάς χωρίς εμάς.

Είμαστε εργαζόμενοι, άνεργοι, συνταξιούχοι, νεολαίοι, που έχουμε έρθει στο σύνταγμα για να παλέψουμε και να αγωνιστούμε για τις ζωές μας και το μέλλον μας.

Είμαστε εδώ γιατί γνωρίζουμε ότι οι λύσεις στα προβλήματά μας μπορούν να προέλθουν μόνο από εμάς.

Καλούμε όλους τους Αθηναίους, εργαζόμενους, ανέργους και νεολαία στο Σύνταγμα, και όλη την κοινωνία να γεμίσει τις πλατείες και να πάρει τη ζωή στα χέρια της.

Εκεί στις πλατείες θα συνδιαμορφώσουμε όλα μας τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις μας.

Καλούμε όλους τους εργαζόμενους που θα απεργήσουν την επόμενη περίοδο να καταλήγουν και να παραμένουν στο Σύνταγμα.

Δεν θα φύγουμε από τις πλατείες, μέχρι να φύγουνε αυτοί που μας οδήγησαν εδώ: Κυβερνήσεις, Τρόικα, Τράπεζες, Μνημόνια και όλοι όσοι μας εκμεταλλεύονται. Τους διαμηνύουμε ότι το χρέος δεν είναι δικό μας.

ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΡΑ!

ΙΣΟΤΗΤΑ - ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ – ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ!

Ο μόνος αγώνας που χάνεται είναι αυτός που δεν δόθηκε ποτέ!

Ακροδεξιά και φασιστικά φαινόμενα σε περίοδο κρίσης και η ιστορική ευθύνη του συνόλου της αριστεράς

του Κώστα Νικολάου

Η άνοδος ακροδεξιών και φασιστικών ιδεών, πρακτικών και σχημάτων εμφανίζεται ιστορικά σε περιόδους κρίσης και συνήθως οικονομικής κρίσης. Οι συνθήκες που δημιουργούν αυτά τα φαινόμενα είναι βέβαια κοινωνικές, αλλά ευνοούνται καθοριστικά όταν συμπίπτουν χρονικά με έλλειμμα δημοκρατίας, ελλιπή κατανόηση ή/και υποτίμησή τους και ανυπαρξία μιας πειστικής, ενωτικής, ξεκάθαρης και κοινωνικά δίκαιης πολιτικής εξόδου από τη κρίση.

   Η σημερινή ιστορική συγκυρία χαρακτηρίζεται αναμφισβήτητα από την οικονομική κρίση, που καθορίζεται από την πρωτοφανή στα μεταπολεμικά χρονικά νεοφιλελεύθερη επιθετική πολιτική του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, το οποίο είναι τμήμα της κυρίαρχης τάξης. Η νεοφιλελεύθερη αυτή πολιτική οδηγεί σε μια άνευ προηγουμένου ανακατανομή του πλούτου, αφαιρώντας εισοδήματα από τους μισθωτούς και μικρομεσαίους, αυξάνοντας την ανεργία και φτώχεια και συγκεντρώνοντας οικονομική και πολιτική δύναμη στα χέρια των ολίγων και κυρίως αυτών που συνδέονται με το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο.

Η ιδιωτικοποίηση τομέων στρατηγικής σημασίας και η διαπόμπευση του συνδικαλισμού

του Κώστα Νικολάου

Κάθε φορά, που μια κυβέρνηση θέλει να επιβάλλει μια μη αποδεκτή από το λαό πολιτική σε έναν τομέα, το πρώτο βήμα που κάνει είναι να προσπαθήσει να διαπομπεύσει τους εργαζόμενους στον τομέα αυτόν, ώστε να φαίνεται ότι η πολιτική της θα διορθώσει τα κακώς κείμενα και έτσι να αποκτήσει την απαραίτητη λαϊκή συναίνεση. Το έργο αυτό αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας ο κυρίαρχος ιδεολογικός μηχανισμός που κατασκευάζει τη συναίνεση, δηλαδή, τα ΜΜΕ (κυρίως τα τηλεοπτικά). Ένα έργο θεμελιώδους σημασίας, διότι οι κυβερνώντες μπορούν να κυβερνούν, μόνο αν ελέγχουν τη γνώμη των κυβερνωμένων (N. Chomsky, «Η χειραγώγηση των μαζών», Scripta, 1997).

   Η επιχειρούμενη ιδιωτικοποίηση τομέων στρατηγικής σημασίας για την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, η ύδρευση, οι σιδηροδρομικές μεταφορές κλπ, θα υπομονεύσει κάθε προσπάθεια άσκησης μιας πολιτικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η πυρηνική ενέργεια, η οικονομική κρίση και η δημοκρατία

του Κώστα Νικολάου

Το πυρηνικό ατύχημα στη Fukushima (Japan), που εκδηλώθηκε στις 11 Μαρτίου 2011 αποτελεί ένα από τα τρία μεγαλύτερα στην παγκόσμια ιστορία της πυρηνικής ενέργειας, μαζί με τα ατυχήματα στο Three Mile Island (Pennsylvania, USA) στις 28 Μαρτίου 1979 και στο Chernobyl (Ukraine) στις 26 Απριλίου 1986. Όμως η κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική διάσταση του ατυχήματος στη Fukushima, καθώς και οι ιδεολογικές και πολιτικές προεκτάσεις που έχει, το καθιστούν το σημαντικότερο μέχρι σήμερα πυρηνικό ατύχημα στην ιστορία της ανθρωπότητας.

   Ο Μάρτιος του 2011 θα σημαδευτεί στην ιαπωνική ιστορία με μια τομή συγκρίσιμη με αυτήν του Αυγούστου του 1945, υπογράφοντας το τέλος ενός συγκεκριμένου μοντέλου οργάνωσης του κράτους και της οικονομίας. Τον Αύγουστο του 1945, τα ατομικά μανιτάρια που εξερράγησαν στον ουρανό των Hiroshima και Nagasaki σήμαναν το τέλος ενός πολέμου, στον οποίο η Ιαπωνία οδηγήθηκε από την τότε ελίτ. Με τον ίδιο τρόπο, η νέα πυρηνική αποκάλυψη γεννημένη από το χάος που δημιούργησε ο σεισμός και το τσουνάμι της 11ης Μαρτίου 2011 θα αποτελέσει μια τομή στις επιλογές που έκανε η ολιγαρχία στη μεταπολεμική περίοδο και έργο των οποίων είναι ένα κράτος με πυρηνικά. Η καταστροφή του 2011 μπορεί να έχει προέλευση τα φυσικά φαινόμενα (ενώ του 1945 οι αιτίες ήταν μόνο ανθρώπινες), αλλά αυτά επιβαρύνθηκαν ευρύτατα και σε καθοριστικό βαθμό από τις ανθρώπινες αποφάσεις. Αυτό είναι το κοινό σημείο των δύο καταστροφών που συγκλόνισαν τον κόσμο (G. McCormack, Le Japon nucléaire ou l’hubris puni, Le Monde Diplomatique, Avril 2011).

Πρωτοβουλία για τη συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του Ελληνικού δημόσιου χρέους

του Κώστα Νικολάου

Η πρωτοβουλία που δημιουργήθηκε για τη συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) του Ελληνικού δημόσιου χρέους, έδωσε στη δημοσιότητα το κείμενο της έκκλησής της στις 3 Μαρτίου 2011. Ο σκοπός της ΕΛΕ είναι να εξακριβωθούν τα αίτια του δημόσιου χρέους, οι όροι με τους οποίους έχουν συναφθεί τα δάνεια, η χρήση των δανείων και με βάση τα συμπεράσματα, που θα προκύψουν, να διαμορφώσει προτάσεις για την αντιμετώπιση του χρέους, και του τμήματος εκείνου που θα αποδειχθεί παράνομο, μη νομιμοποιημένο ή απεχθές, και να διαπιστώσει ποιοι έχουν ευθύνες για τη σύναψη προβληματικών συμβάσεων χρέους.

Πολιτική κερδοσκοπικής διαχείρισης των απορριμμάτων ή πράσινης ανάπτυξης;

του Κώστα Νικολάου

Τα αστικά στερεά απορρίμματα (ΑΣΑ) αποτελούν μια από τις σημαντικότερες αιτίες υποβάθμισης του ελληνικού αστικού και φυσικού περιβάλλοντος με επιπλέον επιπτώσεις οικονομικές και κοινωνικές, απειλώντας την υγεία των πολιτών. Το μέγεθος του προβλήματος φαίνεται χαρακτηριστικά από τις κοινωνικές αντιδράσεις και συγκρούσεις, που παρουσιάζονται σε πολλές περιοχές της χώρας.

  Η ετήσια ποσότητα των ΑΣΑ στην Ελλάδα είναι σχεδόν 500 κιλά ανά κάτοικο. Αυτά καταλήγουν είτε σε εκατοντάδες ανεξέλεγκτες χωματερές (ΧΑΔΑ: χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων) είτε σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ενώ η ποσότητα των ΑΣΑ που ανακυκλώνονται ή επαναχρησιμοποιούνται είναι ελάχιστη.

   Στα πλαίσια της δημόσιας συζήτησης και αντιπαράθεσης για τη διαχείριση των ΑΣΑ τίθενται μερικά ερωτήματα:

- Υπάρχει επιστημονική και θεσμική αξιολόγηση και ιεράρχηση των διαφόρων μεθόδων διαχείρισης των ΑΣΑ;

- Τι σχέση έχουν αυτές οι μέθοδοι με την πολυαναφερόμενη πράσινη ανάπτυξη;

- Ποιες είναι οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών των μεθόδων και των προτεινόμενων λύσεων;

- Η διαχείριση των ΑΣΑ είναι προτιμότερο να γίνεται από δημόσιους - αυτοδιοικητικούς φορείς ή από ιδιωτικές επιχειρήσεις;

- Η καλύτερη οικονομικά και περιβαλλοντικά λύση θα είναι και κοινωνικά δίκαιη ή θα οδηγήσει σε κέρδη για λίγους και επιπλέον βάρη στους πολλούς και μάλιστα εν μέσω οικονομικής κρίσης;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα, που επιχειρείται να απαντηθούν στο κείμενο, που ακολουθεί.

Ένας αποκαλυπτικός διάλογος και αντιπαράθεση με το νεοφιλελευθερισμό για τη μείωση μισθών, τις απολύσεις και τα επιχειρηματικά κέρδη

του Κώστα Νικολάου

Είναι αποκαλυπτική, αλλά και διδακτική η αντιπαράθεση με το νεοφιλελευθερισμό, που λαμβάνει χώρα στο ‘ΕΝΕΤ Διάλογοι’  (http://dialogoi.enet.gr/) στα πλαίσια ενός εκτενούς διαλόγου (76 σχόλια μέχρι σήμερα) με αφορμή το άρθρο «Το κερδοσκοπικό δίλημμα του νεοφιλελευθερισμού σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα: Μείωση μισθών ή απολύσεις;».

   Οι νεοφιλελεύθερες συνταγές για την έξοδο από την κρίση δεν αντέχουν ούτε στην επιστημονική (διαλεκτική) ανάλυση της πραγματικότητας, ούτε στην επιστημονική προσέγγιση των λύσεων που περιλαμβάνουν.

Το κερδοσκοπικό δίλημμα του νεοφιλελευθερισμού σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα: Μείωση μισθών ή απολύσεις;

του Κώστα Νικολάου

Ένα δίλημμα πλανιέται σαν φάντασμα πάνω από τους εργαζόμενους του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε όλες τις χώρες, όπου ασκείται νεοφιλελεύθερη πολιτική (ανεξάρτητα αν έχουν ή δεν έχουν ΔΝΤ και μνημόνια) και βέβαια στην Ελλάδα: μείωση μισθών ή απολύσεις;

   Το δίλημμα αυτό παρουσιάζεται από τους κάθε απόχρωσης νεοφιλελεύθερους ως αναγκαστικός μονόδρομος, που για τους εργαζόμενους είναι του τύπου «μονά - ζυγά χάνεις».

   Συγκεκριμένα για το δημόσιο τομέα, το κεντρικό επιχείρημα είναι ότι το δημόσιο έλλειμμα και τα χρέη της ελληνικής οικονομίας οφείλονται στις υπέρογκες δημόσιες δαπάνες ενός υπερτροφικού κράτους και αφού χρήματα δεν υπάρχουν και οι δημόσιες δαπάνες πρέπει να περιορισθούν, άρα η μόνη λύση είναι η μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων ή οι απολύσεις.

   Για τον ιδιωτικό τομέα, το κεντρικό επιχείρημα είναι ότι η χαμηλή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων οφείλεται στο μισθολογικό κόστος που τα βαραίνει και άρα η μείωσή του είτε με μείωση μισθών είτε με απολύσεις θα συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τόσο των επιχειρήσεων όσο και της ελληνικής οικονομίας. Επίσης αναφέρεται, ότι με την οικονομική κρίση οι πωλήσεις πέφτουν, μειώνονται τα έσοδα των επιχειρήσεων και άρα η μόνη λύση προκειμένου αυτές να διατηρηθούν και να μην κλείσουν είναι η μείωση των μισθών των εργαζομένων στις επιχειρήσεις ή οι απολύσεις.

   Τα επιχειρήματα φαίνονται λογικά. Είναι όμως αυτή η πραγματικότητα;

Η νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα για το μέγεθος και το κόστος του δημόσιου τομέα και την ανάγκη απολύσεων

του Κώστα Νικολάου

Ένα από τα βασικά προπαγανδιστικά συστατικά του νεοφιλελευθερισμού, στην προσπάθεια ολοκληρωτικής επικράτησής του (όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά-ιδεολογικά) διεθνώς και στην Ελλάδα είναι η πολιτική της εξοντωτικής μείωσης του δημόσιου τομέα. Με κεντρικό σύνθημα «λιγότερο κράτος», ο νεοφιλελευθερισμός επιδιώκει να αποχωρήσει (ή έστω να μειωθεί στο ελάχιστο) το δημόσιο από οποιονδήποτε οικονομικό τομέα (ακόμα και από αυτούς, που είναι εθνικής και στρατηγικής σημασίας), από την παιδεία και την υγεία (ιδιωτικοποίηση – εμπορευματοποίηση), από την αξιοποίηση εθνικών φυσικών πόρων και να μειωθεί τόσο ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, ώστε να είναι ανέφικτος ο κρατικός έλεγχος σε οποιαδήποτε δραστηριότητα και να λειτουργεί ελεύθερα και ανεξέλεγκτα η αγορά και οι νόμοι της, δηλαδή, να είναι ελεύθερη η εκμετάλλευση ανθρώπων και πόρων.

 Το γεγονός ότι η ύπαρξη και αυτή η ελεύθερη / ανεξέλεγκτη λειτουργία του διεθνούς κεφαλαίου ήταν, που οδήγησε στη σημερινή παγκόσμια κρίση και στις ήδη εμφανιζόμενες καταστροφικές συνέπειές της για τις κοινωνίες και τους λαούς, αποτελεί κατά τον νεοφιλελευθερισμό μια «παράπλευρη απώλεια», ένα «προσωρινό λάθος», μια «κακή εκτέλεση της νεοφιλελεύθερης συνταγής» και πρέπει να αντιμετωπισθεί με τα ίδια - και ακόμα πιο ανεξέλεγκτα - μέσα που δημιούργησαν την κρίση!

1973 – 2010: Τα «Πολυτεχνεία» δεν γίνονται ούτε με διασπάσεις ούτε με τηλεκοντρόλ

του Κώστα Νικολάου





Νοέμβρης 1973.
Πολυτεχνείο: ΨΩΜΙ – ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η ενότητα της ευρύτερης αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων είναι εφικτή. Το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης

του Κώστα Νικολάου

     Η ιστορική αναγκαιότητα μιας πολιτικής συμμαχίας της σοσιαλιστικής, της ανανεωτικής και της ριζοσπαστικής αριστεράς, των οικολόγων και των κινημάτων της πόλης, που να μπορεί να εκπροσωπήσει αποτελεσματικά μια κοινωνική συμμαχία μισθωτών δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, ανέργων, σπουδαστών, αυτοαπασχολούμενων, μικρών επιχειρηματιών, εμπόρων, ελευθέρων επαγγελματιών, οι οποίοι έχουν κοινά συμφέροντα σε αυτήν τη φάση της σημερινής οικονομικής κρίσης και που μόνον αυτή η συμμαχία μπορεί να οδηγήσει σε μια εναλλακτική και κοινωνικά δίκαιη έξοδο από την κρίση, έχει διερευνηθεί σε προηγούμενο κείμενο (βλ. «Συμμαχία για μια κοινωνικά δίκαιη και πράσινη Θεσσαλονίκη», ιστολόγιο Διαλεκτικά, Απρίλιος 2010).

     Ένα πολιτικό εγχείρημα έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη κατά το πρώτο εξάμηνο του 2010. Ενεργοί πολίτες και στελέχη της σοσιαλιστικής, της ανανεωτικής και της ριζοσπαστικής αριστεράς, των οικολόγων και των κινημάτων της πόλης συναντήθηκαν με την ευκαιρία των δημοτικών εκλογών, δημιούργησαν μια επιτροπή διαλόγου παρατάξεων και κινήσεων πολιτών για τη ριζική αλλαγή στο Δήμο Θεσσαλονίκης και έπειτα από τρίμηνο διάλογο κατέληξαν σ’ ένα προγραμματικό πλαίσιο με ξεκάθαρο ιδεολογικό και πολιτικό προσανατολισμό, βασισμένο σε τρεις άξονες: α) την κοινωνικά δίκαιη έξοδο από την οικονομική κρίση, β) το όραμα για μια πόλη με ταυτόχρονη οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία περιβάλλοντος και γ) το νέο μοντέλο δημοκρατικής διακυβέρνησης του Δήμου με ενεργό συμμετοχή των πολιτών.

     Το πολιτικό αυτό εγχείρημα συνάντησης της ευρύτερης αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων με κατάληξη μια προγραμματική σύγκλιση είναι πρωτοφανές για την Ελλάδα και άρα ιστορικής σημασίας. Συνέβη κυρίως γιατί η ιστορική ανάγκη το ζητούσε και γιατί προέκυψε όχι από συμφωνίες κορυφής, αλλά από τα κάτω.

Πρασινίζοντας την πόλη: Μικρό κόστος - Μεγάλο αποτέλεσμα

του Κώστα Νικολάου *

     Η σημερινή συγκυρία της οικονομικής κρίσης, που συνοδεύεται από πολιτικές μείωσης εισοδημάτων για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, αύξησης της ανεργίας και μείωσης των δημόσιων δαπανών σε συνδυασμό με την υπάρχουσα χαμηλή ποιότητα ζωής στην πόλη, απειλούν όχι γενικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων της πόλης αλλά την υγεία και την ίδια τους τη ζωή.

     Περισσότεροι από 1.000 πολίτες της Θεσσαλονίκης πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο, ένεκα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με βάση διεθνώς αποδεκτούς υπολογισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ενώ δύο και τρεις φορές περισσότερο ρυπασμένος είναι ο αέρας σε εσωτερικούς χώρους (στα σπίτια, στους χώρους εργασίας και στα αυτοκίνητα) σε σύγκριση με τον εξωτερικό αέρα (και εξ αιτίας αυτού), γεγονός εξαιρετικά σημαντικό αφού τις περισσότερες ώρες της ημέρας, βρισκόμαστε σε κλειστούς χώρους.

     Παράλληλα, το πράσινο στην πόλη της Θεσσαλονίκης κυμαίνεται σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα: 4-8 φορές χαμηλότερα από τις διεθνείς προδιαγραφές και αντί για αύξηση των φυτεύσεων, υλοποιούνται προγράμματα «φύτευσης κάγκελων» και πλακόστρωσης πεζοδρομίων και ανοικτών χώρων.

     Κι όμως, οι κατάλληλες ζώνες πρασίνου (που περιλαμβάνουν φυτοφράκτες τουλάχιστον σε τρία επίπεδα: θάμνοι, μεσαία και ψηλά δένδρα) κοντά σε πηγές ρύπανσης (πάρκα μέσα στην πόλη, φυτεύσεις κατά μήκος δρόμων κλπ) μπορούν να μειώσουν τις συγκεντρώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων από 30 μέχρι 60% με τα ανάλογα θετικά αποτελέσματα για την υγεία και τη ζωή των κατοίκων της πόλης.

Το συλλογικά διαμορφωμένο όραμα για την πόλη, οδηγός για το πρόγραμμα του Δήμου Θεσσαλονίκης

του Κώστα Νικολάου *

Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη μοναδική όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας (Jan Morris, “The Guardian”).

   Σήμερα, η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει ένα συνεχώς επιδεινούμενο κυκλοφοριακό πρόβλημα, μια ρυπασμένη ατμόσφαιρα με τα αιωρούμενα σωματίδια να είναι πάνω από τα θεσμοθετημένα όρια ποιότητας της ατμόσφαιρας και να οδηγούν σε περίπου 1.000 πρόωρους θανάτους πολιτών της Θεσσαλονίκης κάθε χρόνο και το πράσινο στην πόλη να κυμαίνεται σε επίπεδα 4-8 φορές χαμηλότερα από τις διεθνείς προδιαγραφές.

   Παρά την ύπαρξη (από το 2002) Στρατηγικού Σχεδίου Βιώσιμης Ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης, βασισμένου σε ευρύτατη επιστημονική τεκμηρίωση (ΑΠΘ και ΠΑΜΑΚ) και κοινά αποδεκτού από όλους τους φορείς της πόλης έπειτα από μακρόχρονη δημόσια διαβούλευση και το οποίο περιλαμβάνει τις κατευθύνσεις, τις δράσεις και τη χάραξη πορείας για ένα κοινά αποδεκτό μέλλον της πόλης, το εγχείρημα εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από καταλόγους μικρών και μεγάλων έργων καθώς και από επιστημονικά αστήρικτες ιδέες – συνήθως κακές απομιμήσεις από το εξωτερικό – που προτείνονται από διάφορους «παράγοντες» και αυτόκλητους «σωτήρες» της πόλης, χωρίς σχέδιο και στόχους, αλλά που ικανοποιούν συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα.

Για την προστασία του περιβάλλοντος στο Δήμο Θεσσαλονίκης

του Κώστα Νικολάου *

Το κείμενο αυτό επιχειρεί να συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο για τη διαμόρφωση μιας ιεραρχημένης περιβαλλοντικής πολιτικής και ενός προγράμματος προστασίας του περιβάλλοντος στο Δήμο Θεσσαλονίκης (ΔΘ).

   Η προτεινόμενη περιβαλλοντική πολιτική και οι περιβαλλοντικές δράσεις για το Δήμο Θεσσαλονίκης συνδέονται αναπόφευκτα με όσα έχουν ήδη προταθεί για τη Μητροπολιτική Περιοχή Θεσσαλονίκης (ΜΠΘ), της οποίας τα γεωγραφικά όρια (σύμφωνα με πρόσφατες και εμπεριστατωμένες επιστημονικές έρευνες και μελέτες) είναι οπωσδήποτε ολόκληροι οι Νομοί Θεσσαλονίκης – Χαλκιδικής – Κιλκίς, ως κύριος κορμός και τουλάχιστον οι όμοροι δήμοι των Νομών Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας και ενδεχομένως των Σερρών, αν όχι ολόκληροι αυτοί οι νομοί (βλ. σχετικά κείμενα για τη ΜΠΘ στο ιστολόγιο ‘Διαλεκτικά’ και στον ‘Αγγελιοφόρο της Κυριακής’ στις 7.3.2010).

   Γίνεται αυτή η αναφορά στη συγκεκριμένη ΜΠΘ, διότι αποτελεί οικονομικά – κοινωνικά – περιβαλλοντικά ένα ολοκληρωμένο και συναρθρωμένο σύνολο (ανεξάρτητα από τη σημερινή και μελλοντική τεχνητή διοικητική διαίρεση), οπότε με τη διατύπωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στη ΜΠΘ μπορεί να εξαχθεί η περιβαλλοντική πολιτική στις υποκείμενες περιοχές: στα όρια του Νομού, του πολεοδομικού συγκροτήματος, του Δήμου Θεσσαλονίκης κλπ. Άλλωστε, οι πολιτικές στις υποκείμενες περιοχές δεν μπορεί να είναι ούτε ανεξάρτητες ούτε ασύνδετες με την πολιτική στη ΜΠΘ.

Συμμαχία για μια κοινωνικά δίκαιη και πράσινη Θεσσαλονίκη

του Κώστα Νικολάου

Οι φετινές δημοτικές εκλογές θα πραγματοποιηθούν στη Θεσσαλονίκη σε ένα φόντο, που καθορίζεται από τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σημερινής κρίσης, τις νέες δυνατότητες που δίνει στο Δήμο το σχέδιο «Καλλικράτης» και μια απερχόμενη δημοτική διοίκηση πλήρως απαξιωμένη.

   Μια αξιόπιστη και νικηφόρα εναλλακτική λύση δεν μπορεί να αναζητηθεί στις επιλογές του παρελθόντος. Αυτές δοκιμάσθηκαν και απέτυχαν επανειλημμένα. Μια αξιόπιστη και νικηφόρα εναλλακτική λύση απαιτεί συστηματική τεκμηρίωση των επιλογών και συλλογική συμμετοχή των ενεργών πολιτών.

   Το κείμενο που ακολουθεί επιχειρεί να συμβάλλει στο μετασχηματισμό της αγωνίας για το μέλλον της πόλης σε ένα συστηματικό και αποτελεσματικό εγχείρημα.

Περιβαλλοντική πολιτική στη Μητροπολιτική Περιοχή Θεσσαλονίκης

του Κώστα Νικολάου

Πρόσφατες και εμπεριστατωμένες επιστημονικές έρευνες και μελέτες έδειξαν - μεταξύ άλλων – ότι τα γεωγραφικά όρια της Μητροπολιτικής Περιοχής Θεσσαλονίκης (ΜΠΘ) είναι οπωσδήποτε ολόκληροι οι Νομοί Θεσσαλονίκης – Χαλκιδικής – Κιλκίς, ως κύριος κορμός και τουλάχιστον οι όμοροι δήμοι των Νομών Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας και ενδεχομένως των Σερρών, αν όχι ολόκληροι αυτοί οι νομοί (βλ. σχετικά κείμενα για τη ΜΠΘ στο ιστολόγιο ‘Διαλεκτικά’ και στον ‘Αγγελιοφόρο της Κυριακής’ στις 7.3.2010).

   Το παρόν κείμενο επιχειρεί να συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο για τη διαμόρφωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στη ΜΠΘ. Επιλέγονται τα προαναφερόμενα γεωγραφικά όρια της ΜΠΘ ως περιοχή αναφοράς, διότι η συγκεκριμένη ΜΠΘ αποτελεί οικονομικά – κοινωνικά – περιβαλλοντικά ένα ολοκληρωμένο και συναρθρωμένο σύνολο (ανεξάρτητα από τη σημερινή και μελλοντική τεχνητή διοικητική διαίρεση), οπότε με τη διατύπωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στη ΜΠΘ μπορεί εύκολα να εξαχθεί η περιβαλλοντική πολιτική στις υποκείμενες περιοχές: στα όρια του Νομού, του πολεοδομικού συγκροτήματος, του Δήμου Θεσσαλονίκης κλπ. Άλλωστε, οι πολιτικές στις υποκείμενες περιοχές δεν μπορεί να είναι ούτε ανεξάρτητες ούτε ασύνδετες με την πολιτική στη ΜΠΘ.

Μητροπολιτική Περιοχή Θεσσαλονίκης και αυτοδιοίκηση

του Κώστα Νικολάου *

Ο δημόσιος διάλογος για τη διοικητική αναδιάρθρωση στην Ελλάδα με τη συνένωση Δήμων (Α΄ βαθμός Αυτοδιοίκησης) και τη δημιουργία αιρετών Περιφερειών (Β΄ βαθμός Αυτοδιοίκησης), που προβλέπει το Σχέδιο «Καλλικράτης», περιλαμβάνει αναπόφευκτα τον καθορισμό Μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης στις περιοχές των δύο μεγάλων Ελληνικών μητροπόλεων, της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
   Για να προσδιορισθούν τα γεωγραφικά όρια της Μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης (που καθορίζουν προφανώς και το βαθμό αυτοδιοίκησης), χρειάζεται να προσδιορισθούν τα πραγματικά γεωγραφικά όρια της Μητροπολιτικής Περιοχής, προκειμένου να μπορεί να διοικείται η περιοχή ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά.